Gevolgen voor stationsprojecten en winkelverhuur
Op de stationsverbouwingen had corona nauwelijks negatieve invloed. Voor een aantal stationsprojecten had de vermindering van het aantal reizigers op onze stations zelfs positieve gevolgen. Zo konden we veel meer bouwwerkzaamheden overdag uitvoeren in plaats van ’s nachts. Dat betekende minder overlast voor de omgeving. Ook kleinere herstelwerkzaamheden konden we vanwege de verminderde drukte sneller en daardoor tegen lagere kosten uitvoeren, zoals de toegang aan de Jaarbeurszijde van station Utrecht.
Corona heeft veel impact op omzetten van de huurders van winkels op het station. Waar nodig hebben we maatwerkafspraken met huurders gemaakt. We hebben geprobeerd leegstand van winkels zoveel mogelijk te voorkomen.
Financiële gevolgen
Op het dieptepunt van de crisis vervoerden we nog maar 10% van het normale aantal reizigers, maar ook in de overige maanden was dat nog slechts 40%. Er worden minder treinkaartjes verkocht, een groot aantal reizigers heeft zijn abonnement gepauzeerd en ook de verkoop in de winkels is sterk afgenomen. Pas vanaf 2022 verwachten we het begin van een voorzichtig herstel van het aantal reizigers, al zal gedragsverandering naar verwachting blijvende impact hebben. Bijvoorbeeld omdat vaker mensen thuiswerken, vaker de (elektrische) fiets pakken en minder internationaal reizen. Dat leidt tot een neerwaartse bijstelling van de reizigersprognoses. Ook zal onze economie waarschijnlijk krimp vertonen en dat heeft effect op het gebruik van de trein. Omdat reizigers die wel gebruik maken van de trein dat vaker buiten de spits doen en dan vaak met korting reizen, is de impact op de inkomsten van NS relatief gezien groter. Hierdoor staan onze inkomsten ook de komende jaren onder druk. We verwachten dat de omzetderving in Nederland tussen 2020 en 2024 oploopt tot zo’n 4,7 miljard euro.
Om over 2020 en 2021 het enorme inkomstenverlies te verkleinen, heeft de overheid een zogenoemde beschikbaarheidsvergoeding tot oktober 2021 toegezegd van € 818 miljoen. Die dekt onze kosten op het hoofdrailnet tot 93% onder aftrek van gerealiseerde reizigersopbrengsten. Deze vergoeding is belangrijk op de korte termijn en verkleint, samen met de NOW-regeling waarop NS Stations aanspraak heeft gemaakt van € 24 miljoen, het financiële gat in het bedrijfsresultaat dit jaar met € 842 miljoen. Het biedt echter geen structurele oplossing. Besparen en aanpassen van ons bedrijf is noodzakelijk om weer financieel gezond te worden, het treinkaartje betaalbaar te houden en om ook in de toekomst Nederland bereikbaar te houden. Tot 2025 gaat NS 1,4 miljard euro besparen om ons kosten- en investeringsniveau structureel te verlagen in verband met de bijgestelde reizigersprognoses. Daarbij richten we ons op alle onderdelen en initiatieven binnen NS. We kijken ook kritisch naar onze investeringen en gaan bijvoorbeeld minder extra nieuwe treinen bestellen. In dit kader evalueert NS ook alle projecten.
Om NS weer financieel gezond te maken, moeten we een kleiner, slagvaardiger en wendbaar bedrijf worden. We zullen meer werk met minder mensen moeten gaan doen. Daarom zullen de komende jaren 2.300 banen verdwijnen. Dit betreft zowel directe als indirecte medewerkers. Voor het hoofdkantoor betreft dit een besparing van 25%. We willen betere resultaten bereiken, sneller digitaliseren en als organisatie sneller inspelen op veranderingen. Om dit te bereiken werken we aan een NS-brede transformatie waarin we binnen een kleinere wendbare organisatie, slimmer en effectiever samenwerken, meer durven en veranderbereid zijn.
Komende jaren gaan ook ongeveer 2.500 NS’ers met pensioen. Die functies kunnen we niet één op één uitwisselen, omdat er verschillen zijn tussen de functies die de komende jaren vrij komen en de functies die zullen verminderen of wijzigen.
Gevolgen voor onze buitenlandse activiteiten
In het Verenigd Koninkrijk veroorzaakte de coronapandemie een scherpe daling van de reizigersopbrengsten van de concessies van Abellio. Behalve voor Merseyrail zijn de bestaande franchiseovereenkomsten in het Verenigd Koninkrijk per 1 maart 2020 gewijzigd via kortlopende noodovereenkomsten waarbij de opbrengsten- en kostenrisico's volledig zijn overgenomen door de Britse overheid en vervoerders een managementvergoeding en prestatievergoeding van 1% tot 2% kunnen verdienen. In 2020 ontving Abellio van de Britse overheid een aanvullende subsidie van € 1,5 miljard om treinen te blijven rijden.
In Duitsland is het directe financiële effect van corona voor onze concessies beperkt gebleven omdat het risico van gederfde inkomsten wordt gedragen door de OV-autoriteiten, de opdrachtgever van Abellio.
Invloed van corona op het jaarverslag
Door corona beleefde NS een heel ander jaar dan normaal. Dat zien we vanzelfsprekend ook terug in onze resultaten. Kpi’s als zitplaatskans of klanttevredenheid staan ineens in een ander daglicht dan andere jaren. Zo hebben sommige concessie-kpi’s tijdelijk alle relevantie verloren, bij andere resultaten gaan vergelijkingen met voorgaande jaren mank. In dit jaarverslag rapporteren we daarom – indien van toepassing – over een aantal resultaten niet, minder of anders dan gewoonlijk. Wanneer resultaten erg zijn gewijzigd geven we uitsluitend een toelichting als deze wijziging het gevolg is van prestaties of effecten buiten corona om. We benoemen niet keer op keer dat ze zijn veranderd door corona. Zo houden we het verslag leesbaar.